تعیین حریمی که ۵۰۰۰ سال زمان نیاز دارد!!!
در میان آثار ثبتی کشور بیش از ۹۸ درصد تپه‌ها و محوطه‌ها و بیش از ۸۸ درصد خانه‌های تاریخی حریم ندارند.
تا پایان سال ۹۳ ۳۱۱۹۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است که از این میان ۱۲۷۲۵ اثر جز بناهای تاریخی و ۱۸۴۷۳ اثر در زمره تپه‌ها و محوطه‌های باستانی قرار می‌گیرند. در واقع ضریب این دو بخش ۴۰ به ۶۰ است.
به گزارش CHN، در این میان در بخش بناها که شامل خانه‌های تاریخی، مسجد و آرامگاه می‌شود، نام ۲۸۱۰ خانه تاریخی به چشم می‌خورد. با توجه به این مهم می‌توان گفت خانه‌های تاریخی ۹.۱ درصد کل آثار ثبتی کشور را تشکیل می‌هند.
از میان آثار ثبتی کشور، ۱۹۸۳ اثر تعیین حریم شده‌اند که ۳۲۹ خانه تاریخی را شامل می‌شود. با توجه به آنکه از میان ۲۸۱۰ خانه ثبتی موجود در فهرست آثار ملی، ۳۲۹ خانه تعیین حریم شده‌اند می‌توان گفت، ۱۱.۷ خانه‌های تاریخی کشور حریم دارند.
بالاترین آمار در ثبت خانه‌ها از آن استان اصفهان است. نخستین خانه‌ای که در این استان به ثبت رسید عمارت هشت بهشت بود و تا پایان سال ۹۳ رقم خانه‌های تاریخی که ثبت شده‌اند به ۳۷۹ رسیده‌است که از این تعداد، ۳۴ خانه تعیین حریم شده‌اند که ۸.۹۷ تعداد کل را خانه‌های ثبتی استان را شامل می‌شود.
یزد نیز با ثبت ۳۷۱ خانه تاریخی در فهرست آثار ملی دومین جایگاه را به خود اختصاص داده‌است که تاکنون حریم هیچ یک از این خانه‌ها مشخص نشده‌است. نخستین خانه ثبتی در یزد نیز خانه کلاهدوزها بود که در سال ۷۵ ثبت شد.
به گزارش CHN، سومین استان در لیست خانه‌های ثبتی، فارس است که تاکنون ۳۰۸ خانه تاریخی را به این فهرست اضافه کرده‌است اما فقط ۸۱ خانه تعیین حریم شده‌اند که از مجموعه خانه‌ّها ۳/۲۶ درصد کل را در بر می‌گیرد.
اگر بخواهیم از دریچه دیگری به تعیین حریم خانه‌ّهای تاریخ نگاه کنیم، بیشترین آمار در تعیین حریم‌ها از آن استان آذربایجان است چراکه تنها ۱۰ خانه ثتبی دارد که ۶ خانه تعیین حریم شده‌اند. استان خراسان جنوبی نیز تاکنون ۱۳۸ خانه تاریخی را در فهرست ملی به ثبت رسانده‌است و موفق شده ۶۰ خانه را تعیین حریم کند.
آمار کمترین تعیین حریم برای خانه‌های تاریخی نیز به استان‌های اردبیل، البرز، کهگیلویه و بویراحمد و یزد می‌ٰرسد که در طی سال‌های گذشته هیچیک از خانه‌هایشان را تعیین حریم نکرده‌اند.
البته پایتخت نیز از این امر مستثنی نیست چراکه تاکنون علاوه بر ۳۳ خانه‌ای که حریم داشتند و تنها نیاز به تدقیق بود، در حال حاضر ۳۰۰ بنای تاریخی در تهران داریم که به ثبت رسیده‌اند اما هیچ گونه حریمی برای آنها تعریف نشده است. این درحالی است که مسئولان بر تعریف حریم و اطراف ۲۳۰۰خانه واجد ارزش تاریخی در تهران نیز تاکید دارند.
بناهای تاریخی و نبود حریم برای آنها
درواقع می‌توان گفت ۷۶/۱۲ درصد بناهای ثبتی تعیین حریم شده‌اند اما چون برنامه‌ای مدون و منسجم در این خصوص نداشتیم تنها رصد خانه کشور تعیین حریم نشده‌است. با این وجود ۱۲۶ برج کبوتر داریم که حریم ندارند و از میان چاپار خانه‌ّهای ثبت شده نیز تنها ۱ چاپارخانه در بم آن هم به واسطه ثبت در میراث جهانی دارای حریم شده‌است.
با این وجود حتا قسار خانه گنبد سلطانیه هم حریم ندارد. این مهم نه تنها در مورد چنین بناهایی بلکه در مورد موزه‌ها نیز صدق می‌کند. در میان موزه‌ها نه تنها موزه ملی بلکه موزه‌های آبگینه و سفالینه و موزه هنرهای معاصر هم تعیین حریم نشده‌اند. حتا برج آزادی هم حریم ندارد.
نبود حریم برای آثار ثبتی در فهرست میراث ملی در خصوص تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی وضع بدتری را پشت سر می‌گذارد چنانکه از میان ۳۴۶ اثری که مربوط به تپه‌ها، محوطه‌های تاریخی و باستانی و گورستان‌ها می‌شود که ۱.۱۸ تپه‌ها و ۱.۸۷ درصد محوطه‌های تاریخی تعیین حریم شده‌اند. که با یک حساب سر انگشتی می‌توان گفت اگر مسئولان میراث و گردشگری بخواهند به همین منوال پیش روند ، ۳۸۱۸ سال زمان نیاز داریم تا این بخش از میراث فرهنگی حریم مشخص و مصوب پیدا کند.
از گورستان‌ها و دخمه‌ّها چه خبر
به گزارش CHN، در مجموع آثار ملی ۳۱۶ دخمه در کل کشور به ثبت رسیده که تنها ۲۵ دخمه تعیین حریم شده‌اند که ۷.۹۱ درصد می‌شود.در بخش دخمه‌ها، استان چهارمحال و بختیاری بیشترین آمار را به خود اختصاص داده چنانکه با ۱۶۴ دخمه ثبتی در صدر قرار می‌گیرد اما از نظر تعیین حریم با توجه به آنکه تاکنون هیچیک فعالیتی انجام نشده می‌توان گفت عملکرد آن صفر بوده‌آست.
در بخش گورستان‌های ثبتی نیز نام ۱۳۴۹ اثر به چشم می‌خورد و ۳۱ استان کشور حداقل یک گورستان را در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده‌اند اما تاکنون ۱۲ گورستان تعیین حریم شده که ۸۹/۰ درصد کل گورستان‌ّها را شامل می‌شود.
نکته جالب آنجاست که ایلام، بوشهر، خراسان جنوبی و کهگیلویه با ثبت یک اثر، فارس ۵ اثر و گیلان ۳ اثر در این خصوص فعال بوده‌اند و ۲۵ استان دیگر عملکردی درباره تعیین حریم گورستان‌ها نداشتند. با توجه به روال فعلی باید گفت برای تعیین حریم این بخش نیز ۵۰۵۶ سال نیاز است.
البته تپه‌ّهای تاریخی نیز از این موارد مستثنی نیستند چراکه تقریبا همه استان‌های کشور تپه ثبتی دارند اما در ۱۰ استان هیچیک از تپه‌های ثبتی حریم ندارند چنانکه آذربایجان غربی با ۱۱۸۶ تپه ثبتی تا پایان سال ۹۳ هیچیک از این آثار را تعیین حریم نکرده‌است. ۱۱ استان دیگر نیز یکی از آثار این بخش را تعیین حریم کرده‌اند.
اما جای امیدواری دارد که مسئولان حریم تپه سیلک را تعیین کرده‌اند با این وجود تورنگ تپه، لالار و ژیان که آثار با ارزشی هستند، تاکنون تعیین حریم نشده‌اند.
با توجه به چنین اعداد و ارقامی می‌توان گفت، با روند کندی که تعیین حریم میراث فرهنگی پشت سر می‌گذارد نه تنها مسئولان فعلی میراث فرهنگی قادر نخواهند بود این تعداد اثر را تعیین حریم کنند بلکه هزاران سال زمان نیاز است تا چنین امری محقق شود مگر آنکه چاره‌ای دیگر برای نخستین مرحله از حفظ و نگهداری آثار تاریخی که همان تعیین حریم آنهاست اندیشیده‌شود.
پیوند کوتاه به این مطلب:
تاریخ انتشار: ۷ بهمن ۱۳۹۴، ساعت: ۱۹:۱۹
کلیه حقوق سایت متعلق به انجمن فرویدی است