خبرگزرای میراث فرهنگی ـ گروه چندرسانه‏ ای ـ شهر باستانی دورنتاش را چند حصار در برگرفته‌است که این حصارها سلسله مراتب شهری را در بیش از ۳ هزار سال قبل نشان می‌دهند. حدفاصل حصار بیرونی و حصار میانی، ساختارهای شهری هستند و از آن پس تا حصار میانی را به معبد خدایان اختصاص داده‌اند. اما حصار تنگ‌تر دیگری هم وجود داد که زیگورات چغازنبیل را از همه عناصر مذهبی و شهری مجزا می‌کند. یکی از شگفتی‌های شهر دورنتاش تصفیه‌خانه آب آن است که گلِ آب رودخانه دز را ته نشین کرده و آب تمیز را به شهر می‌رسانده‌است.

این بنا از میلیون‌ها خشت و آجر ساخته شده و بزرگترین زیگورات به‌جای مانده در جهان است. کف‌سازی این بنا منحصر به فرد و دسترسی به مسیر مشخصی را نشان می‌دهد. در میان کف‌فرش‌های چغازنبیل می‌توان ردپای یک کودک و چند حیوان را هم که پیش از خشک شدن خشت‌ها برجای گذاشته‌اند، دید. آنچه از زیگورات چغازنبیل به جای مانده در حدود سه طبقه قابل مشاهده است. این بنا مطبق ساخته شده با این تفاوت که طبقات نه از روی هم که از زمین شکل می‌گیرند. این یکی از ویژگی‌هایی است که زیگورات چغازنبیل را با زیگورات مشابه‌اش یعنی معبد اور در بین‌النهرین متفاوت می‌کند.

چغازنبیل ۱۰۵ در ۱۰۵ متر مربع وسعت دارد که طبقه اول نیز همین وسعت را در بر می‌گیرد. طبقه دوم با ۸ متر ارتفاع و ۱۶ متر عرض به وسیله پلکان‌هایی که در شمال شرقی و غربی بنا ساخته شده قابل دسترسی است. طاق‌های بزرگ حلالی شکلی روی پلکان‌ها نصب شده که یکی از ویژگی‌های معماری در چغازنبیل است. از طبقه سوم بخش زیادی باقی‌نمانده و طبقات بالاتر نیز به طور کامل تخریب شده‌اند. دور تا دور چغازنبیل فضاها و اطاق‌هایی ساخته شده که احتمالا از آن‌ها برای برگزاری مراسم مذهبی استفاده می‌شده‌است. سنگ‌های تراشیده شده‌ای که احتمالا برای گرداندن پاشنه‌های در از آن‌ها استفاده می‌شده و سکوی ناشناخته‌ای که به سکوی نذورات شهرت دارد بخش‌های دیگری از معماری چغازنبیل است.

گفته می‌شود از آن‌جایی که در گذشته تصور می‌شد خدایان بر بالای شهرها هستند و از مردمان حفاظت می‌کنند، پله‌های چغازنبیل مسیر دسترسی به خدایان است. به همین علت است که احتمال می‌رود بر آخرین طبقه چغازنبیل که اکنون ویران شده محل قرار گرفتن سمبل خدای این‌شوشیناک بوده‌است.

یکی از ویژگی‌های زیگورات چغازنبیل استفاده از آجرها نوشته‌هایی است که بخش مهمی از اسرار این بنا را فاش کرده‌ا‌ند. گفته می‌شود تعداد این آجرنوشته‌ها به ۵ هزار عدد می‌رسد و ۵ یا ۶ تیپ مختلف را در بر می‌گیرند که بر مبنای نوشته و خطوط از هم متمایز می‌شوند.

نخستین بار شاهزاده‌ای قاجاری که حاکم خوزستان بوده،‌ زیگورات چغازنبیل را به قصد یافتن دفینه کاوش می‌کند. پس از آن در سال ۱۹۳۰ یک مهندس نفت، آجرنوشته‌ای را پیدا کرده و آن را به دومکنن که در شوش، حفاری‌های باستان‌شناسی انجام می‌داده، می‌دهد. خواندن آن آجرنوشته سبب می‌شود که دومکنن از ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ حدود سه فصل کاوش را در چغازنبیل سپری کند. جنگ جهانی دوم مانع ادامه کار شد تا بالاخره در سال ۱۹۵۱ رومن گریشمن با ماموریتی از سوی موزه لوور، کاوش‌های باستان‌شناسی را در چغازنبیل آغاز کرده و تا سال ۱۹۶۲، در یازده فصل، زیگورات را از زیر خاک بیرون می‌آورد.

چغازنبیل در سال ۱۳۵۸ به همت شهریار عدل، باقر آیت‌الله زاده شیرازی و فیروز باقرزاده، همراه تخت جمشید و میدان نقش جهان در فهرست میراث جهانی به ثبت می‌رسد.

منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی

https://freudianassociation.org/?p=15536